שלמה שפירא
'סיפא וספרא' מאת נסים קזז
הוצאת ראובן מס, ירושלים 2010
ד"ר נסים קזז יליד בגדאד (1930), סא"ל בצה"ל, שהשתתף בכל מלחמות ישראל ומילא תפקידים מגוונים ובכלל זה תפקידי פיקוד ומודיעין. היה מפקד נפת ח'אן יונס אחרי מלחמת ששת הימים וכיהן בשנים 1980-1991 בתפקיד "הממונה על לשכת היועץ לענייני ערבים בנגב מטעם משרד ראש הממשלה".בשנת 2006 הוענק לו התואר "יקיר באר-שבע". לאחר פרישתו מצה"ל רכש השכלה אקדמית וקיבל תואר ד"ר לפילוסופיה מהאוניברסיטה העברית בירושלים בהיסטוריה של ארצות האסלאם. והיה ומשמש מרצה וחוקר באוניברסיטת בן-גוריון.
... ופרופ' מעוז, מי שעתיד לקבל על עצמו את תפקיד המנחה שלי לעבודת הדוקטוראט.
השיח' חמיד אל-צופי הגיש לקזז סיף כאות הוקרה והערכה על יחסיו לבדווים: "זה הסיף של התראבין, מוגש לך כאות הוקרה והערכה על הגינותך ועל החוכמה שגילת בהתייחסך לאנשים בכלל ולבדווים בפרט. הסיף שלך יא קזז מבתר, אך בצדק."
אריאל שרון על קזז: "... סא"ל נסים קזז הינו לדעתי מומחה ממדרגה ראשונה בנושאים ערביים ואני רואה את עתידו כמבטיח בנושאי הממשל לאור נסיונו ויכולתו."
נסים קזז על עצמו: "... "במשך כל השנים לבשתי את מדי צה"ל בגאווה וראיתי את השירות בו כשליחות לאומית זאת, על-אף האכזבות שנחלתי בקטעים של הדרך ובמיוחד ממפח-הנפש שנחלתי, על לא עוול בכפי, מפרשת פתחת-רפיח, שעצרה את קידומי והביאה בסופו של דבר לפרישתי מהשירות הצבאי, לו הקדשתי את מיטב שנותיי.
בראייה כוללת, המאזן של השירות הזה היה חיובי ואין בידי אלא להודות ולהצדיע לצה"ל על כל מה שהעניק לי."
מאחרית דבר: "מהלך חיי, כמהלך חייו של כל בן-אנוש, נקבע כתוצאה מהאירועים וההתרחשויות שציינו את צמתי הדרכים בהן עברתי והיו נקודות מפנה בחיי... היוולדי בעיראק ...בן חסות הנתון לחסדיו של הרוב המוסלמי,... ממעשי התנפלויות של רצח... הפרהוד... מרחץ הדמים ההוא היה לצומת דרכים לי ולבני משפחתי, ... הצטרפותי לתנועת המחתרת 'החלוץ' בהיותי בגיל 14, לארץ ישראל..., השירות בצה"ל..., מרצה באוניברסיטה ולעסוק במחקר ובפרסומי ספרים ומאמרים..."
בספר תמצאו זיכרונותיו של נער שהתייתם מאביו ב-פרהוד ב-1941, עלייתו ארצה בגיל 16, גיוסו להגנה ושירותו ארוך השנים בצה"ל, מאבקיו ומעורבותו באירועים ובפרשיות שהסעירו בזמנו את הישוב ועוד
הספר מוקדש באהבה רבה לילדיו יפעת, עמית ועינת, לנכדיו מיה,תום, יונדב, גיא, נעם, גילי ועברי ולאשתו ליאורה.
לידידי ומכובדי. יישר כוח!
לשלמה ידידי
השבמחקהרבה תודה ואיחולי שנה טובה
רצ"ב שני מאמרים שלי שפורסמו לאחרונה בעיתון إيلاف ובעיתון ألأخبار ألرئيسية
בברכה
נסים
2010, ספט׳ 10,
عندما كان سوق القزازين ببغداد رمز التآخي بين اليهود والمسلمين
השבמחקنسيم قزّاز
2010 الأربعاء 1 سبتمبر
"يا حادي العيس عرّج كي أودعهم يا حادي العيس في ترحالك الأجل"
سوق القزازين كان من اقدم الأسواق في بغداد تباع فيه انواع منتجات الحرير. والقزاز هو بائع القز أو خيوط الأبريسم التي تستعمل لمختلف الأغراض، كنسج عباءات سود للنساء من الصوف والحرير وعباءات بألوان مختلفة للرجال وكذلك لنسج الفوط (مفردها فوطة) وهي قطعة منسوجة من خيوط الأبريسم تصبغ بعد نسجها باللون الأسود على الغالب ترتديها االنساء العراقيات المسلمات لتغطية الرأس وستر الصدر والعنق.
كان سوق القزازين، كما عهدته قي الأربعينات من القرن المنصرم، من الأسواق التي مازالت عامرة في بغداد وأرجو أن تكون اليوم كذلك. موقعها كان امتداداً لسوق الحرير وسوق البزازين، ولم يتعدَّ طولها ال-100 متر، مسقَّفة بأقواس من العقائد (مفردها عقادة أو ﻋﮔادة) في وسط كل منها فتحة (سماية) تدخل منها أشعة الشمس وتضيء السوق.
القزّ هو الحرير، وتستخرج خيوطه (خيوط الأبريسم) من دود القزّ المُربات على أشجار التوت التي تتغذى من أوراقها بعد أن يكون اللعاب ألذي أفرزته قد جف وتشرنق.
قديماً كان الحرير وخيوط الأبريسم يأتي إلى العراقً من الصين محمولة علي الأبل والدواب في درب الحرير ألأسطوري. أم اليوم فتسورد بالات الأبريسم بالجملة عبر اليمّ الى البصرة من الصين ومن بلاد شرق وجنوب آسيا ثم تباع على القزازين الذين كانوا يمرّروها بعدة مراحل بما في ذلك سلقها وصبغها وفتلها عند أصحاب مهن تخصص كل منهم في مهنته لتصنيعها لمختلف الحاجيات والأغراض، منها: نسج فوط النساء وعباءت الرجال بألوانها أو فتلها لصنع القياطين وتطريز "الچراغد"، و"الچَرغَدْ" هوغطاء نسائي للرأس أسود اللون ينتهي بشراشب من خيوط الأبريسم وأحياناً من خيوط "الفنطازي"، تسترسل على جبين المرأة وتزيدها حسناً وجمالاً. وهنا لا بد أن أتوقف على اغنية عراقية شعبية يقول فيها حبيب يخاطب عشيقته صاحبة الچرغد:
يا حليوة يا ام دگا ت
يا ام چَرغَدْ المايل
غيرچ ما نا حبيت
والله ما نا عايـل
و"الفنطازي" غير الأبريسم، فهو خيوط مصنوعة من الأعشاب تتفسخ في الماء عند غسيلها وكانت "رصّاتها"، كما كانت تسمى رُزَمِها، تستورد من إيطاليا ثم تصبغ باللون الأسود فتُفتل وتصبح جاهزة وسعرها أرخص من سعر الأبريسم. وكان كل من الأبريسم والفنطازي والخيوط الذهبية والفضية (الكلبدون الأصفر أو الأبيض) يباع بالمثقال الذي يعادل وزنه 4.680 غرام أوما يساوي وزن 65 حبة شعير. وعلى ما أتذكر كان سعر مثقال الفنطازي المفتول في الأربيعينات من القرن المنصرم فلسين بينما كان سعر الأبريسم ضعف ذلك. واعتاد القزّازون من كافة مدن العراق المجيء الى بغداد لشراء مختلف أنواع ومصنوعات الأبريسم والكلبدون بالجملة وحينها يكون البيع ﺑ"الچكي" (لعله اصطلاح فارسي أو تركي) وهومعياريساوي 100 مثقال.
وكان عدد الدكاكين التي مارس أصحابها مهنة القزازة في سوق القزّازين لا يتجاوز إثني عشرة دكاناً نصفها تعود لليهود والنصف الآخرللمسلمين المنتميتن للشيعة الجعفرية، أتذكر منهم الحاج حسن وابنه صادق والحاج علي وابنه محمد وجعفر وابنه جلال وهادي وكاظم وكلهم ينتمون إالى أسرة واحدة موسعة (حمولة). وكان لكل قزّاز حجرة في خان مجاور يخزن فيها فائض بضاعات الأبريسم لتُجلب بعد ذلك الى الدكاكين للبيع عند الحاجة. وتعرف هذه السوق عند عامة الناس ﺒ"سوق القزازين"، أما رسمياً فاسمها "سوق الخرج" نسبة الى القياطين المصنوعة من خيوط الأبريسم أو الكلبدون التي كانت تباع فيها ثم تخاط في صدر عباءات الرجال. وكان على جدار السوق في أولها لوحة قديمة، لعلها من العهد العثماني، مكتوب عليها "سوق الخرج".
لقد كانت العلاقات بين مختلف الطبقات في سوق القزازين متسمة بالتسامح والأحترام المتبادل سواء أكان ذلك بين القزازين أنفسهم أومع أصحاب المهن كالفتالين والصباغين و"الأچيّات" أي العاملات (مفردها إچّـيّـة - لعله مصطلح تركي). فكان هناك فتالان يهوديان وصباغ يدعى سيد نايل كانت له مصبغة في سوق الدهَّانة وكان بارعاً في صبغ الأبريسم بألوان مطابقة تماماً لألون عباءات الرجال، بينما كان صباغ اللون الأسود يهودياً. وكذلك "الأچيّات" كن من الطبقة الفقيرة خليطاً من يهودبات ومسلمات من سكان الكاظمية و"عگد الأكراد".
كان سكان بغداد المسلمون في تلك الأيام وخاصة قبل استفحال قضية فلسطين وتغلغل الدعاية النازية في أوساط واسعة من السكان يكنّون كل الأحترام للجالية اليهودية ولمقدساتها، وكان اليهودي يلقب تحبيباً ﺒ"أبن السبت" وكثيراً ما كنت أسمع النساء المسلمات اللواتي يريدن شراء أبريسم يوجهن سؤالهن لوالدي وينادونه "ابن السبت، عندك أبريسم مال فوًط؟". وكانت هناك أُغنية شعبية يعزّزمضمونها ما أقول، جاء فيها:
لَروحْ لابنْ السَبِتْ واقرا بِقرعانَه
نية الشعبية أن الألف تحولت إلى عين فجاءت "بقرعانه" بينما ...
לשלמה היקר שנה טובה,
השבמחקלהעמיד דברי על דייוקם: הספר למעשה יצא בתמיכה מלאה של אגודת האקדמאים כפי שמצויין בספר, אני הייתי מי שעודד אותו לכתוב את הספר. בזמנו רצה לכתוב על הבבדווים והצעתי לו שיכתוב על יהודי עיראק
בברכת שנה טובה
שמואל מורה
2010, ספט׳ 10, 11:02